Yalan söylerken
insanların davranışlarında gözlenen farklılıklar çok sayıda araştırmaya konu
olmuştur. Bu araştırmalardan çıkan sonuçlar şöyle özetlenebilir:
Yalan
söyleyen kişilerin elleriyle yaptıkları jestler azalmaktadır. Normal olarak el
jestleri ifadeyi güçlendirmek amacıyla yapılır. Kişi büyük çoğunlukla konuşulan
kelimelerin anlamını artırmak için yaptığı el hareketlerinin farkında değildir.
İnsan konuşurken elini salladığını bilir ancak ellerinin gerçekte ne yaptığını
bilmez. Ellerinin bir şeyler yaptığını bilmek, ancak ne yaptığını tam olarak
bilmemek kişiyi şüpheye düşürür ve böylece ellerin hareketleri azalır. Belki
de insan içinde yaşadığı çelişkiden ötürü ellerinin kendisini ele vereceğinden
çekinir ve ellerini ya cebine sokar, ya üzerine oturur veya bir eliyle diğerini
tutar. Bu kendi kendine temas zor zamanda anne elinin tutulması yerine geçerek,
iç gerginliği de hafifletir.
Yalan
söyleyen kişinin elini yüzüne götürme ve yüz çevresine değdirme sayısı
artmaktadır. Bir konuşma sırasında insan elini arada sırada yüzüne götürür.
Ancak kişinin samimi olmadığı bir görüşme sırasında bu jestin sayısında çok
büyük ölçüde artış görülmektedir. Elin yüze gitmesi sırasında yapılan
hareketler çeneyi tutmak, dudaklara bastırmak, ağzı örtmek, burna değmek,
yanağı ovuşturmak, gözün altını kaşımak, kulak memesini çekmek ve saçla
oynamaktır. Bir yalan sırasında bütün bu jestlerin sayısında artış görülmekle
beraber ağzı örtmek ve burna değmek jestlerinde adeta patlama olur.
İnsan yalan söylerken
neden ağzını kapatır? Bunu tahmin etmek çok zor değildir. İnsan ağzından
çıkacak kelimeleri tutmak ve yaptığını örtmek ihtiyacındadır. Elin ağzı örtmesi
çeşitli biçimlerde olur. Parmaklar dudakların üzerinde trampet çalabilir,
işaret parmağı üst dudak üzerinde durabilir veya el ağzın hemen yanında
durabilir. Çocuklar yalan söylerken elleriyle ağızlarını kapatırlar. Hiç
şüphesiz yetişkinler için elin ağza gitmesi, kişinin yalan söylediği konusunda
tek belirleyici hareket değildir. Kişi söylediği konusunda tereddüt içindeyse,
hata yapmaktan korkuyorsa, zaman kazanmak istiyorsa da eli ağız çevresinde
olabilir. Bu sebeple elin burna gitmesi, ağzı örtmesine kıyasla daha gelişmiş,
ince ve soyutlanmış bir harekettir. Ağızı örtmeye gelen el, hemen yukarda
bulunan burna uzanır ve böylece daha sembolik ve stilize bir hareket yapılmış
olur. Yalan söyleyen veya ağzından çıkanlar konusunda yeterince samimi olmayan
bir insanın elinin burnuna gitmesinin en önemli sebebi fizyolojiktir. Çünkü
yalan söylediği sırada bir iç gerginlik yaşayan insanın bedeninde birçok
fizyolojik değişiklik olur. Kan basıncının yükselmesi, kalp vurum sayısının
artması, ter bezi faaliyetlerinin artması gibi yalan söylerken kaydedilen
fizyolojik değişikliklerin yanı sıra burunda bir kaşınma duygusu yaşanır.
Coldoni'nin ünlü masalında yalan söyleyen Pinokyo'nun burnunun büyümesi
sebepsiz değildir. Yazar son derece önemli bir gerçeği yakalamış ve abartarak
çocuk literatürüne geçirmiştir.
Yalan söyleyen bir insamn konuşurken beden hareketlerinde bir artış olmaktadır.
Yalan söylendiği zaman duyulan rahatsızlık ve huzursuzluk, özellikle otururken
kişinin durumunda değişiklik yapmasına, oturduğu koltukta öne-arkaya veya
sağa-sola hareket ederek, pozisyon değiştirmesine sebep olmaktadır. Bu pozisyon
değişikliğinin ardında büyük bir ihtimalle ''Keşke başka bir yerde olsaydım''
duygusu yatmaktadır. Oturur durumda artan beden hareketleri televizyondaki açık
oturum, panel veya sohbet türü programlarda sık sık görülmektedir. Özellikle
''Kırmızı Koltuk'' programında birçok konuk kendilerini güç durumda bırakan
sorularda koltuğun sınırlarını zorlayan hareketler ve koltuk üzerinde mini
gezintiler yapmaktadır.
Yalan söyleyen bir kişinin el jestleri azalırken, el sallama hareketi artmaktadır.
Belki de böylece kişi elini silkme biçiminde hafif hafif sallayarak, sözleriyle
ilgili sorumluluğun kendisine ait olmadığını anlatmak istemektedir.
Yalan söyleyen bir insanın yüz ifadesi büyük çoğunlukla normale çok yakındır.
Bu alanda uzmanlaşmadan, bir kişinin mimiklerine bakarak yalan söylediğini
anlamak çok güçtür. Yüz ifadesinde yalanı ele veren en önemli ipucu, kişinin
gözlerini sık sık konuştuğu kişiden kaçırmasıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder